کودکان بازمانده از تحصیل و راهکارهای جذب آن‌ها

«عدالت‌آموزشی» یکی از اهداف انقلاب‌اسلامی بوده است و به همین دلیل در قانون اساسی ایران تحصیلات تا دوره متوسطه اجباری و رایگان است اما موانع و مشکلات متعددی باعث میشود که تعداد قابل توجهی از کودکان و نوجوانان از تحصیل باز بمانند. کودکان بازمانده از تحصیل به دو دسته تقسیم می‌شوند کودکانی که از ابتدا به مدرسه نرفته‌اند و کودکانی که قبلاً در مدرسه بوده و به دلایل مختلف ترک تحصیل کرده‌اند.

شناسایی دقیق تعداد این کودکان خارج از مدرسه مشکلاتی دارد؛ که یکی از آنها ثبت نشدن آمار کودکان بازمانده از تحصیل در سرشماری‌های رسمی کشور به ویژه سرشماری‌های مرکز‌آمار است؛ اما طی چند سال گذشته آمارهای مختلفی از سوی مراکز و نهادهای مختلف ارائه شده است. مرکز پژوهشهای مجلس در سال ۱۳۹۰ تعداد کودکان و نوجوانان بازمانده از تحصیل را ۳ میلیون نفر برآورد کرده بود. در سال ۹۵ دفتر امور آسیبهای اجتماعی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارشی به سرشماری کودکان ۶۱۱ بازمانده از تحصیل مقطع ابتدایی سال تحصیلی ۱۳۹۵ – ۱۳۹۴ پرداخت و توانست ۱۳۴ هزار و ۳۹۵ کودک در مقطع ابتدایی که خارج از مدرسه بودند را شناسایی کند. البته این سرشماری چند نوع کودک را شامل میشد: کودکان معلول، کودکان فقیر، کودکانی که مدرسه در دسترس برای آنها وجود نداشته است، کودکان محصل در حوزه‌های علمیه و کودکان محصل در خارج از کشور.

آمار نشان میدهد که به لحاظ توزیعی بیشترین تعداد کودکان بازمانده از تحصیل در استانهای کمتر توسعه یافته هستند: سیستان و بلوچستان خراسان جنوبی بوشهر و کردستان در کردستان ۷۰ درصد خانواده های دارای فرزند بین ۶ تا ۱۸ سال ماهانه کمتر از ۲۰۰۰ تومان به آموزش فرزندان خود اختصاص می‌دهند 

فشارهای اقتصادی به خانوار و نقص در قوانین حمایتی از کودکان از جمله عدم شناخت ۱۸ سالگی به عنوان پایان سن کودکی و اجازه کار قانونی به کودکان ۱۵ ساله موجب شده که کودکان زیادی جذب بازار کار شوند در عین حال کودکان بسیاری ناچار به اشتغال جهت کمک به خانواده هستند که نیاز به طراحی بسته های حمایتی از خانواده جهت پیشگیری از کار کودک و طرد او از آموزش است فقر خانواده و کار کردن کودکان جهت کمک هزینه به ویژه در استانهای که کشاورزی و دامداری بیشتری دارند و همچنین در استانهای مرزی که قاچاق و کولبری بیشتری است یکی از موانع تحصیلی به حساب می آید.

 علاوه بر این موارد دیگری در بازماندن کودکان از تحصیل به طور کلی وجود دارد که عبارتند از بیماری مزمن (معلولیت) احساس ناامنی از آینده شغلی پس از تحصیل سوء تغذیه کودک منع دختران از اقامت در روستا یا شهر دیگر برای تحصیل سختی قوانین برای بازجذب بازماندگان نسبت کم مدارس فنی به نظری در حاشیه شهرها و مناطق محروم نبود امکانات آموزشی برای کودکان استثنایی یا دیرآموز متناسب نبودن محتوا با نیازهای دانش آموزان فقدان برنامه های آموزشی خاص برای مناطق محروم تقارن زمانی امتحانات مدرسه با اوج کار مزارع و دامداری در خانواده های روستایی نبود انعطاف در برنامه مدرسه به نفع دانش آموزان در معرض خطر استفاده از سرباز معلم های با مهارت ناکافی در روستاها گسست عاطفی کودک از مدرسه به دلایل مختلفی مانند نبود اشتیاق در تدریس معلم، فقدان انتقال احساس هیجان در تدریس معلم نبود مددکار در مدارس نبود روانشناس در مدرسه بی توجهی و نبود اقدامات لازم برای جبران و برطرف کردن ضعف تحصیلی دانش آموزان شیوه های آموزشی و ارزشیابی نامناسب برای کودکان دو زبانه راهکارهای کاهش کودکان بازمانده از تحصیل باید همه عوامل و زمینه ها را در نظر بگیرد اما در این گزارش فقط به راهکارهایی اشاره میشود که دولت میتواند از طریق تغییر روندها و رویه ها از طریق سیاست گذاری و قانون گذاری مجدد با اصلاح آنها اقدام کند.

راهکارهای کاهش کودکان بازمانده از تحصیل میتواند به دو دسته برنامه های ملی و برنامه های استانی – محلی تقسیم شود. لذا باید در کنار وزارت آموزش و پرورش ادارات کل آموزش و پرورش در استانها و شهرستانها در این زمینه نقش مهمی ایفا کنند. راهکارهای پیشنهادی این گزارش عبارتند از:

• ایجاد بانک اطلاعاتی از کودکان بازمانده از تحصیل ایرانی و اتباع خارجی و اصلاح سالانه آن و طراحی بانک اطلاعاتی میزان کمیت پوشش آموزشی کودکان به تفکیک سن و جنس بر اساس این اطلاعات میتوان هر سال برای پوشش تحصیلی بیشتر کودکان بازمانده از تحصیل برنامه ریزی نمود
• کمبود بودجه آموزش و پرورش مانع توسعه و گسترش فعالیتهای آموزشیی شده است. افزایش سهام اعتباری «بودجه سیاستگذاری» در آموزش و پرورش و طراحی منابع مالی پایدار برای افزایش رقم فعلی 
• جلوگیری از فروش مدارس به سبب کمبود بودجه و تامین اعتبار از مسیرهای غیر بودجه‌ای برای آموزش و پرورش
•  تأکید بر رایگان بودن آموزش عمومی و پایه
•  توجه به کودکان دو زبانه و راه حل برای آنها؛
•  مسئولیت اجتماعی شرکت ها در جهت حمایت از تحصیل کودکان خانواده های فقیر
•  رفع کامل موانع تحصیل کودکان و نوجوانان اتباع افغانستانی
• الزام به اجرایی سازی «برنامه جامع حقوق کودک»
•  جذاب سازی مدارس برای کودکان و نوجوانا

برای دانلود پی دی اف اینجا کلیک کنید